Ang Haribon, na kilala rin bilang ang “monkey-eating eagle” o ang “great Philippine eagle”, ay isang kritikal na endangered na uri ng agila na endemiko sa mga kagubatan ng Pilipinas. Ito ay itinuturing na ang pinakamalaking umiiral na agila sa mundo sa tuntong ng haba at sukat ng pakpak, na may lamang lamang ang Steller’s sea eagle at ang Harpy eagle sa tuntong ng timbang at laki.
Ang Klasipikasyon ng Haribon
Ang siyentipikong klasipikasyon ng Haribon ay ang sumusunod:
| Kategorya | Pangalan |
|---|---|
| Domain | Eukaryota |
| Kingdom | Animalia |
| Phylum | Chordata |
| Class | Aves |
| Order | Accipitriformes |
| Family | Accipitridae |
| Subfamily | Circaetinae |
| Genus | Pithecophaga |
| Species | P. jefferyi |
| Binomial name | Pithecophaga jefferyi |
Ang Haribon ay may maraming katutubong pangalan sa mga wika ng Pilipinas, kabilang ang bánoy at agila sa Tagalog; manaul o manaol sa mga wika ng Visayas; manaol o garuda sa Maranao at Maguindanao; tipule sa Subanen; at mam-boogook o malamboogook sa mga wika ng Manobo, Klata, Tagabawa, Mandaya, at B’laan.
Ang Hitsura at Pagkain ng Haribon
Image source: Philippine_Eagle
Ang Haribon ay may kulay-brown at puti na plumaje, may mabuhok na kurestang, at karaniwang sukat ng 86 hanggang 102 cm (2.82 hanggang 3.35 ft) ang haba at 4.04 hanggang 8.0 kg (8.9 hanggang 17.6 lb) ang timbang. Ito ay isang makapangyarihang predator at pangunahing kumakain ng mga unggoy, ngunit kumakain din ng iba pang mga hayop, ibon, at reptil.
Banta sa Haribon
Ang pinakamahalagang banta sa uri na ito ay ang pagkawala ng tirahan, na resulta ng mataas na antas ng pagkasira ng kagubatan sa karamihan ng sakop nito. Ang IUCN Red List ay naglista sa uri na ito bilang “kritikal na endangered” at ang pagpatay sa Haribon ay isang krimen, na may parusa na hanggang 12 taon na pagkakulong at mabibigat na multa.
Pagsisikap sa Pangangalaga
Ang Haribon ay ang pambansang ibon ng Pilipinas at naging paksa ng mga pagsisikap sa pangangalaga ng iba’t ibang organisasyon, kabilang ang Philippine Eagle Foundation sa Lungsod ng Davao. Ang foundation ay matagumpay na nagpalahi ng mga Haribon sa pagkakukulong sa loob ng higit sa isang dekada at nagpapatuloy sa pag-aaral sa pag-uugali, ekolohiya, at dinamika ng populasyon.
Sa mga nakaraang taon, ang mga protektadong lupain ay itinakda lalo na para sa uri na ito, tulad ng 700 km2 (170,000 acres) ng Cabuaya Forest at ang 37.2 km2 (9,200 acres) ng Taft Forest Wildlife Sanctuary sa Samar. Gayunpaman, ang malaking bahagi ng populasyon ay matatagpuan sa hindi protektadong lupa, at ang uri ay patuloy na kritikal na endangered dahil sa pagkawala ng tirahan at iba pang mga banta.
Konklusyon
Ang Haribon, o ang Philippine eagle, ay isang kritikal na endangered na uri ng agila na endemiko sa mga kagubatan ng Pilipinas. Ito ay itinuturing na ang pinakamalaking umiiral na agila sa mundo at may maraming katutubong pangalan sa iba’t ibang wika ng Pilipinas. Ang pangunahing banta sa uri na ito ay ang pagkawala ng tirahan, at ang pagsisikap sa pangangalaga ay patuloy na isinasagawa upang maprotektahan ang uri.
Reference:
– https://mymemory.translated.net/en/English/Tagalog/philippine-eagle
– https://www.tagalog.com/dictionary/philippines-hawk-eagle
– https://tl.m.wikipedia.org/wiki/Haribon
– https://www.tagalog.com/dictionary/philippine-eagle
– https://en.wikipedia.org/wiki/Philippine_eagle
